Hạt dẻ Trùng Khánh (Cao Bằng) có vị ngọt, bùi rất riêng và thú vị, bất kì ai lần đầu thưởng thức đều thấy sự khác nhau với nhiều chủng loại hạt dẻ của Trung Quốc và Lạng Sơn.
Hằng năm, cứ vào đầu ngày thu là hạt dẻ ở Trùng Khánh (Cao Bằng) lại mở màn chín rộ, ở đây được mệnh danh là xứ dẻ, bởi hương vị đặc trưng không thể lẫn với vùng khác.
Nhờ điều kiện kèm theo tự nhiên đặc trưng của nơi địa lý, phân bổ ở những sườn đồi có độ cao khoảng 450 – 600m, xung xung quanh được bao quanh bởi núi đá vôi tạo thành nhiệt độ thoáng đãng xung quanh năm thích hợp cho việc tăng trưởng và sinh trưởng của cây dẻ, đặc trưng là thời kỳ ra hoa.
Đến nay, toàn huyện Trung Khánh có hơn 200ha trồng dẻ, trong đó hơn 170ha đang cho thu hoạch. Mấy năm thời gian gần đây, toàn huyện trồng mới khoảng 70ha.
Huyện Trùng Khánh xác lập cây hạt dẻ là cây trồng đặc sản cần tăng nhanh khai thác. Huyện đã có chủ trương tương hỗ, tăng trưởng cây hạt dẻ gắn với tiếp thị du ngoạn thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao.
Quả dẻ nhiều gai xù xì. Mỗi quả chứa từ 3- 4 hạt.
Hạt dẻ chín rộ vào mức tháng 9, 10 hàng năm. Đến thời gian này, quả dẻ sẽ tách vỏ và rơi xuống đất.
Hạt dẻ là loại cây được bà con Tày, Nùng trồng theo lối quảng canh nên sản lượng thu được không nhiều nếu không muốn nói là rất ít.
Hạt dẻ Trùng Khánh khác nhau bởi lớp vỏ cứng, dày và có nhiều lông tơ. Khi mang luộc, hấp, rang lên hoặc cho vào lò nướng chín sẽ tỏa ra một mừi hương tự nhiên vô cùng thu hút.
Hạt dẻ Trùng Khánh có vị ngọt bùi tự nhiên, sau thời điểm được chế biến một cách khôn khéo thì lớp vỏ bên phía ngoài nứt ra, để lộ một phần ruột đầy đặn. Hạt dẻ ăn ngọt bùi rất tự nhiên, lại mềm bở, thơm ngậy. Ăn hạt dẻ ngon nhất thì phải ăn lúc nóng, có như vậy mới thấy được hết cái ngon, cái thơm của nó.
Ngoài cách chế biến hạt dẻ thường thì, người dân Trùng Khánh còn chế biến hạt dẻ phối kết hợp đồng thời những món ăn khác, ví như món nộm hạt dẻ hay chân giò, xương ống ninh hạt dẻ./.
Bài: Minh Khánh – Ảnh: Lục Niên