Những mớ rau rừng tưởng như rất giản dị và đơn giản, nhưng khi chế biến sẽ hóa thành những món ăn ngon, đậm đà, mang bản sắc riêng, độc đáo và khác biệt, được nhiều thực khách hàng yêu thích.
Rau rừng thường dùng để làm gọi cộng đồng những loại rau tự mọc ở trong rừng, rẫy, hay bò lan trên bờ suối, hốc cây, thành đám rộng dưới những tán cây râm mát. Ở Đắk Lắk có thật nhiều loại rau rừng, với những tên gọi dân dã như rau dớn, lá bép, cà đắng, măng le… mang hương vị ngon ngọt, mát lành, đọng lại dư vị khó quên cho ai đó đã từng một lần thưởng thức. Thường thì mùa nào thức nấy, nhưng vào mùa mưa, khoảng tháng 5 đến tháng 10 dương lịch thì nhiều chủng loại rau rừng mọc rộ và tươi non hơn.
Lá bép (bìa phải) được người dân hái về bày bán cùng nhiều chủng loại rau rừng khác.
Bà H’Rai Ktla (buôn Alê A, phường Ea Tam, TP. Buôn Ma Thuột) kể rằng, trước đó, cứ vào mùa mưa là bà con trong buôn làng lại kéo nhau vào rừng, hay phải đi ven suối để kiếm rau rừng. Rau hái về nhiều ăn không hết lại đem ra phố bán hoặc trao đổi sản phẩm & hàng hóa. Nhờ vào đó, rau rừng từ từ được nhiều người ở phố thị nghe biết và ưu thích. Ngay lúc này, rừng đã xa, rẫy cũng vắng, muốn ăn những loại rau này sẽ không phải có sẵn ngay, nên ở nhiều nhà hàng quán ăn rau rừng bỗng trở thành đặc sản…
Rau rừng rất được quan tâm bởi hương vị lạ, thanh mát, dễ ăn, dễ phối hợp với nhiều loại thực phẩm khác. Đơn cử như lá bép, một loại rau rừng khá quen thuộc, khi nấu chín có mùi vị đặc trưng, ngọt thanh. Lá tăng trưởng trong thiên nhiên môi trường tự nhiên, hoang dã, không chịu sự tác động của nhân sự như bón phân, xịt thuốc, cho hái lá xung quanh năm, nhưng nhiều và ngon nhất là vào mùa mưa. Từ lá bép, mỗi dân tộc sẽ sở hữu một cách chế biến riêng, thông dụng nhất vẫn là dùng phần ngọn và lá non nấu với thực phẩm khác ví như cá tươi, cá khô, tôm, cua, thịt gà… Loại lá này còn là một nhiên liệu không thể thiếu trong món canh thụt truyền thống lịch sử của người M’nông. Dù được chế biến cách nào đi chăng nữa, lá bép vẫn giữ hương vị ngọt, thơm đặc trưng. Hiện nhiều nhà hàng quán ăn, quán ăn đã chế biến lá bép thành nhiều món ăn ngon khi phối hợp với những thực phẩm khác ví như: cá hộp, thịt hộp… mang tới cho nó nhiều hương vị mới mẻ độc đáo và khác biệt.
Ngoài là nhiên liệu chính cho những món canh, xào, nhiều loại rau rừng còn là một một thứ gia vị không thể thiếu trong món ăn truyền thống lịch sử của người dân Tây Nguyên như lá yao, lá é, cỏ thơm… Những loại lá này trước đó cũng mọc ở rừng, được người dân tộc thiểu số thường xuyên sử dụng để nêm nếm vào thức ăn, tạo ra những hương vị quan trọng.
Món canh bột lá yao của người Êđê.
Đơn cử như loại lá có hình thù tương tự như lá bép, mặt phẳng trơn nhẵn, vị ngọt ngọt, mùi thơm quan trọng, người Êđê gọi là lá yao, người M’nông gọi là lá r’nhao, dùng nêm nếm thức ăn thay bột ngọt. Món canh bột của người Êđê nhất định phải dùng lá yao. Lá được giã nhuyễn đồng thời gạo rồi nấu cùng với rất nhiều nhiên liệu như thịt bò, xương heo, cây môn thục, lõi cây chuối non, ớt, củ nén… để tạo ra món ăn thơm ngon. Không dừng lại ở đó, lá é có mùi hương nồng thường được đồng bào Tây Nguyên sử dụng làm gia vị để ướp thịt, nêm món cà đắng, canh thụt để món ăn có hương vị đậm đà hơn.
Mặc dù là nhiên liệu chính của không ít món ăn hay chỉ là gia vị điểm qua, những loại rau rừng này đang trở thành một phần gắn bó mật thiết với đời sống của người dân Tây Nguyên. Cộng với việc giao thoa văn hóa truyền thống và nhu yếu thưởng thức ăn uống ngày càng trở nên tăng, những mớ rau rừng giản dị và đơn giản đang trở thành những món ăn có sức thú vị với người xem. Khái niệm khác nước ngoài đến với Đắk Lắk, này sẽ là những trải nghiệm khó quên./.
Mai Sao