Đam mê, nặng lòng với văn hóa truyền thống dân tộc, nhiều nghệ nhân đã góp sức rất lớn trong việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, nỗ lực truyền dạy cho lớp trẻ.
Gìn giữ “hồn chiêng”
Nghệ nhân Y Lanh ở bon Pi Nao, xã Nhân Đạo (Đắk R’lấp) được nghe biết là một trong những “đầu tàu’ dẫn dắt sinh hoạt truyền dạy diễn tấu cồng chiêng ở bon Pi Nao.
Ngoài diễn tấu cồng chiêng, nghệ nhân Y Lanh còn biết sử dụng, chế tác nhiều nhạc cụ của người M’nông (Ảnh chụp trước 27/4)
Theo ông Y Lanh, có kết quả như ngày thời điểm ngày hôm nay là một thời kỳ nỗ lực phấn đấu lâu dài. Ngay từ khi 10 tuổi, anh đã theo những người dân già trong bon đánh cồng chiêng. Những âm thanh trong trẻo, ấm cúng của không ít bài chiêng truyền thống lịch sử như mê hoặc, khiến cho anh quên ăn, quên ngủ và rồi như một bản năng, việc đánh cồng chiêng khái niệm anh còn nhanh chóng hơn nhìn đúng mặt con chữ.
Không những vậy, anh Y Lanh còn biết chế tác, sử dụng các nhạc cụ truyền thống lịch sử của dân tộc và hoàn toàn có thể hát Ot N’drong (sử thi), hát ru và những bài cúng trong những dịp lễ tiệc tùng. Với anh, mỗi nhạc cụ dân tộc đều phải có một ý nghĩa riêng và để chúng thực sự “có hồn” thì người chế tác phải am hiểu những lợi ích mà nó mang lại. Điều đáng nói, không giữ cho riêng mình, Y Lanh còn chỉ dạy cho những ai yêu thích văn hóa truyền thống dân tộc, nhất là lớp trẻ.
Nghệ nhân Y Lanh nói rằng: “Càng yêu văn hóa dân tộc thì mới thấy trách nhiệm của thế hệ trẻ càng lớn lao. Văn hóa M’nông rất đa dạng và việc duy trì, bảo tồn rất khó, không phải ngày một ngày hai là làm được. Do đó, trong khả năng có thể, tôi luôn cố gắng hết sức để truyền dạy những gì mình biết cho lớp trẻ”.
Nuôi dưỡng nghề dệt thổ cẩm
Nghệ nhân H’Đă ở buôn Nui, xã Tâm Thắng (Chư Jút) ngay từ lúc còn nhỏ đã được bà và mẹ truyền dạy cho cách dệt thổ cẩm. Theo chị H’Đă, để dệt xong một chiếc chăn phải mất khoảng 20 ngày, một chiếc váy mất khoảng 10 ngày, chiếc áo 5 ngày, cái túi xách 2 ngày. Chỉ với một khung dệt đơn giản và giản dị, những cuộn len, sợi chỉ, dưới đôi tay điêu luyện của chị đang trở thành những tấm thổ cẩm thích mắt. Những nét hoa văn trang trí ở đường viền chân váy, cổ áo, tay áo… có dạng hình răng, con sóc, hạt hoa mướp, hoa văn rau dớn, cối giã gạo… liên kết vào nhau.
Nghệ nhân H’Đă luôn ý tưởng với nghề dệt thổ cẩm truyền thống lịch sử (Ảnh chụp trước 27/4)
Sát bên dệt những tấm thổ cẩm mang đặc trưng của dân tộc, chị H’Đă còn sáng tạo, đổi mới những thành phầm từ thổ cẩm như váy, túi xách tương thích với thị trường hiện tại nhưng không mất đi nét xin xắn truyền thống lịch sử của người Ê đê. Những thành phầm của chị dệt ra thường bán ra cho khách hàng du ngoạn, đồng bào trên địa phận.
Đặc biệt quan trọng, để nghề truyền thống lịch sử của dân tộc tăng trưởng, chị còn đứng ra xây dựng Tổng hợp tác dệt thổ cẩm buôn Nui và quy tụ hơn 10 thành viên tham gia sinh hoạt vừa học nghề vừa làm ra thành phầm thỏa mãn nhu cầu nhu yếu thị trường.
Sáng tạo để giữ nghề
Vào sinh sống trên vùng đất mới Đắk Nông, trong những năm qua, nghệ nhân Lò Thị Hoa ở xã Ea Pô (Cư Jút) đã đổ bao ý tưởng để giữ gìn, tăng trưởng nghề dệt thổ cẩm của người Thái.
Nghệ nhân Lò Thị Hoa luôn nỗ lực vì nghề dệt của dân tộc Thái. (Ảnh chụp trước thời gian ngày 27/4/2021)
Sinh ra và lớn lên trong mái ấm gia đình có truyền thống lịch sử dệt thổ cẩm, tuổi thơ của chị gắn sát với thương hiệu người mẹ, người chị ngồi bên khung cửi đưa thoi, dệt vải. Ở tuổi mới lớn, chị được mẹ chỉ dạy phân biệt thế nào là khung cửi, cách thêu hoa, tạo hình hoa văn trên thổ cẩm truyền thống lịch sử…Để học nhanh chóng, nhớ kỹ, chị vừa lưu giữ bằng trí nhớ, vừa vẽ ra giấy những hoa văn phức tạp. Đến năm 16 tuổi, chị đã dệt thành thạo nhiều chủng loại hoa văn khó như hình con chó, hình thập ngoặc hay hình quả trám…
Chị Lò Thị Hoa cho thấy: “Càng đam mê bao nhiêu, tôi càng lo một ngày không xa, nghề dệt thổ cẩm của dân tộc Thái sẽ bị mất đi. Bởi vậy, tôi luôn trăn trở suy nghĩ tìm cách để bảo tồn và phát triển nghề dệt thổ cẩm trên đất Đắk Nông này”./.
Bài, ảnh: Mỹ Hằng