Nghề gốm truyền thống lâu đời của người Chăm thôn Bình Đức, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình đang rất được tỉnh Bình Thuận nỗ lực bảo tồn và thu hút khác nước ngoài đến tham quan, trải nghiệm.
Làng gốm Bình Đức (xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, Bình Thuận) là một làng nghề nổi tiếng có từ nhiều năm, gắn chặt với đời sống, phong tục tập quán của người Chăm địa phương. Đó là nghề mang ý nghĩa chất “mẹ truyền con nối” từ đời này qua đời khác, với hầu hết các khâu trong tiến độ làm gốm như: đập, ủ, nhào trộn đất, nặn thành phầm ướt, phơi gốm, chỉnh hình, làm bóng trước lúc nung… đều do phụ nữ Chăm đảm trách. Các việc làm nặng nhọc hơn như vận chuyển nhiên liệu, nung gốm… thì do những người dân đàn ông triển khai.
Phần lớn quy trình làm gốm Bình Đức do phụ nữ Chăm đảm trách. Ảnh: Nguyên Vũ
Điều rất dị của gốm Chăm là các quy trình đến nay vẫn tồn tại bảo lưu khá nguyên vẹn kỹ thuật và phương thức thủ công truyền thống lâu đời có từ xa xưa. Từ việc lấy đất sét, chế biến, pha trộn đất, nhào nặn thành phầm, chỉnh hình, chà bóng đến khâu nung gốm, chế nước màu trang trí lên gốm sau thời điểm nung… đều được người nghệ nhân triển khai theo lối thủ công truyền thống lâu đời được truyền dạy từ đời trước.
Kỹ thuật nhào nặn gốm Bình Đức không dùng bàn xoay, mà triển khai bằng đôi tay tài hoa, khôn khéo và những bước đi theo nhịp điệu nhẹ nhàng, dịch chuyển xoay vòng quanh chiếc bàn kê cố định và thắt chặt của phụ nữ Chăm, đã biến những mảng đất sét rời rạc thành thành phầm rất là tinh xảo. Đó là cách làm gốm từ thời kỳ sơ khai của loài người, đã Thành lập từ thời điểm cách đây hàng trăm ngàn năm. Sau này, phần lớn những nghệ nhân gốm trên trái đất đã chuyển sang kỹ thuật tiến bộ hơn như dùng bàn xoay.
Thành phầm gốm Chăm Bình Đức rất đa dạng chủng loại. Ảnh: Nguyên Vũ
Từ đất sét làm ra thành phầm gốm Chăm là một tiến độ nhiều quy trình, yên cầu nghệ nhân phải có kinh nghiệm lâu năm, tay nghề cao, tính cần mẫn và tỉ mỉ. Các thành phầm gốm đều làm thủ công bằng tay với dụng cụ thô sơ không tức là lỗi thời, đó là một nét xin xắn truyền thống lâu đời đáng được trân trọng, bảo tồn và tăng trưởng. Dù kỹ thuật cổ xưa nhưng thành phầm gốm Chăm Bình Đức rất đa dạng chủng loại, từ đồ đun nấu như nồi, ấm, khuôn bánh…cho tới đồ tàng trữ như lu, chum, chậu…
Thời nay, kề bên sản xuất những thành phầm đa dạng chủng loại và tiện lợi phục vụ đời sống nhân sự, gốm Chăm truyền thống lâu đời còn đóng vai trò quan trọng đặc biệt trong văn hóa truyền thống nhà hàng siêu thị. Gốm Chăm Bình Đức hiện hữu tại nhiều quán ăn, khách hàng sạn và các mái ấm gia đình, thêm phần giúp các món ăn vừa ngon miệng, vừa vặn mắt. Các thành phầm gốm Chăm truyền thống lâu đời đã đi vào nhiều nhà bếp của người Chăm và người Việt, như nồi nấu cơm, trã dùng kho cá, ấm dùng sắc thuốc, dụ dùng nấu bánh tét, bánh chưng… Nhiều người nhận định rằng sử dụng thành phầm gốm Chăm Bình Đức để nấu nướng, chế biến thức ăn sẽ ngon miệng hơn các dụng cụ bằng nhôm hay inox.
Nghề gốm truyền thống lâu đời của người Chăm là tài nguyên rất là rất dị để địa phương tăng trưởng phượt. Ảnh: Nguyên Vũ
Ngoài ra, nghề gốm truyền thống lâu đời của người Chăm cũng là tài nguyên rất là rất dị để địa phương tăng trưởng phượt, thêm phần bảo tồn làng nghề và sinh lời kinh tế tài chính – xã hội. Vừa qua, tỉnh Bình Thuận đã phê duyệt đề án Bảo tồn và tăng trưởng Nghề gốm truyền thống lâu đời của người Chăm thôn Bình Đức, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình đưa làng gốm Chăm Bình Đức trở thành điểm đến chọn lựa thú vị khách hàng phượt trong và ngoài nước.
Theo đề án, Bình Thuận sẽ xây dựng dựng nhà trưng bày thành phầm gốm, phối kết hợp với trình diễn nghệ thuật và thẩm mỹ làm gốm, nung gốm và nhiều chủng loại hình dân ca, dân vũ truyền thống lâu đời của người Chăm phục vụ khác nước ngoài; xây dựng và tăng trưởng các tour phượt đến tham quan, trải nghiệm làng gốm Chăm Bình Đức. Sở Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du ngoạn Bình Thuận sẽ tăng cường công tác tuyên truyền, tiếp thị các thành phầm nghề gốm trải qua việc tham gia hội chợ, triển lãm và các sự kiện phượt.
Tỉnh Bình Thuận dự kiến mở các lớp huấn luyện, truyền dạy kỹ năng cho thế hệ trẻ người Chăm địa phương; đưa nghệ nhân đến làng gốm Chăm tại Ninh Thuận học hỏi phương thức và kỹ thuật làm gốm phục vụ mục tiêu trang trí, làm quà lưu niệm phượt, thông qua đó nâng lên unique, đa dạng chủng loại hóa thành phầm, đáp ứng nhu cầu thị hiếu và nhu yếu của khác nước ngoài và thị trường./.
Hải Nam