Làng đá cổ Khuổi Ky (Trùng Khánh, Cao Bằng) nổi tiếng với những ngôi nhà sàn làm bằng đá tạc, mang vẻ đẹp cổ kính rất riêng của núi rừng Đông Bắc.
Khuổi Ky là tên của một ngôi làng khá đặc trưng trong quần thể khu du ngoạn thác Bản Giốc (xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng), nằm cách trung tâm TP Cao Bằng gần 100 km. Làng gồm có 14 hộ dân cư tộc Tày sinh sống.
Những ngôi nhà sàn đá này còn có từ khoảng năm 1594 – 1677, khi nhà Mạc lên vùng đất Cao Bằng xây dựng thành quách để phòng thủ, những ngôi nhà sàn bằng đá tạc được xây lên như những “pháo đài”.
Kiến trúc nhà lợp ngói âm khí và dương khí, có ba gian chính, mỗi gian được ngăn bằng khung ván gỗ để thuận tiện cho việc sinh hoạt, móng nhà được làm bằng đá tạc hộc và chân tảng kê cột cũng khá được làm bằng đá tạc gia công lại.
Nhà sàn khái niệm người Tày ở Trùng Khánh là một miền thiêng – nơi cất giữ những nét đặc trưng trong đời sống vật chất và tinh thần truyền thống lâu đời qua bao thế hệ.
Trong tâm thức người Tày, đá tương tự như vị thần linh che chắn, bảo vệ cho tất cả những người dân làng.
Đá được sử dụng thật nhiều trong sinh hoạt đời sống hằng ngày của đồng bào dân tộc. Nhà được xây bằng đá tạc, vách đá, móng được làm bằng đá tạc hộc, chân tảng cũng khá được làm bằng đá tạc và gia công lại. Đá còn được sử dụng trong số dự án công trình khác ví như hàng rào, đập nước, cối xay, bếp lò…
Để xây dựng được một ngôi nhà sàn hoàn thiện như ở làng đá Khuổi Ky người dân thời này đã phải mất từ 2 đến 3 năm. Đá được sử dụng có thật nhiều kích cỡ xếp chồng lên nhau và kết dính bằng một hỗn hợp từ đá vôi trộn với cát. Những bức tường nhà có độ dày đến hơn 30cm vô cùng chứng minh và khẳng định và kiên cố. Độ cao của mỗi ngôi nhà sàn là từ 7m đến 8m.
Đến nay, những ngôi nhà sàn cổ vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, mang dáng dấp cổ xưa từ thời nhà Mạc, tạo thành nét cổ kính, nhuốm màu huyền thoại cho ngôi làng vùng biên giới này.
Tại làng đá cổ Khuổi Ky, hiện đã có một vài hộ Marketing Thương mại homestay. Một số trong những ngôi nhà được lắp ráp mạng lưới hệ thống điện, nước và web khá đầy đủ, thích hợp làm điểm dừng chân để sẵn sàng chuẩn bị cho hành trình tò mò thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, cách Khuổi Ky khoảng 3 km./.
Minh Khánh
Ảnh : Phạm Hữu Tuyền, Lục Niên