Trong giới mỹ thuật đương đại Việt Nam, quá nhiều người nhiều năm kiên trì theo đuổi vật liệu truyền thống lịch sử và cũng tồn tại nhiều nghệ sĩ trẻ đang tìm về yếu tố truyền thống lịch sử để cùng thổi vào đó hơi thở thời đại cho những tác phẩm thẩm mỹ. Họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Quản trị Hội Mỹ thuật Việt Nam nhận định rằng, khi khơi đúng mạch, đây sẽ là phía đi rộng mở cho sáng tạo, vừa gìn giữ lợi ích truyền thống lịch sử, vừa mang lại diện mạo mới cho mỹ thuật Việt Nam.
Các tác phẩm mỹ thuật đương đại sáng tạo trên vật liệu truyền thống lịch sử thu hút sự tâm điểm của công chúng. Trong ảnh: Khách hàng tham quan triển lãm chuyên đề “Tranh sơn mài 2021” tổ chức tháng 4-2021. Ảnh: Thụy Du
Tìm về với truyền thống lịch sử
Xây dựng từ thời điểm năm 2013, đến nay, nhóm Họa sỹ sơn ta Việt Nam, quy tụ những họa sỹ sử dụng sơn ta truyền thống lịch sử trong tranh sơn mài, đã tổ chức triển khai 5 triển lãm nhóm và nhiều triển lãm cá thể, đóng góp những lợi ích mới cho đời sống thẩm mỹ đương đại. Thành phần nhóm khá phong phú, trong đó, người lớn tuổi nhất trên 70 tuổi, còn người trẻ nhất là 27 tuổi. Từng người một phía sáng tạo, các họa sỹ đã “khoác áo mới” lên tranh sơn mài qua các tác phẩm phong phú phong thái.
Cũng khai thác vẻ đẹp truyền thống lịch sử, họa sỹ Vũ Thái Bình đã có khoảng gần 15 năm tìm tòi với vật liệu giấy dó và kỹ thuật vẽ màu nước chồng nhiều lớp, tạo thành những tác phẩm hội họa mới mẻ, đầy sức sống… “Tôi muốn tạo một không gian thực và bền vững để người yêu nghệ thuật đến tìm hiểu, chiêm ngưỡng và sáng tạo với chất liệu giấy dó, từ đó lan tỏa tình yêu và góp phần gìn giữ di sản của cha ông”, họa sỹ Vũ Thái Bình bày tỏ. Hiện tại, có nhiều họa sỹ Việt cũng tham gia sáng tạo trên vật liệu giấy dó, như họa sỹ Bùi Văn Tuất sử dụng sơn dầu và acrylic, họa sỹ Đặng Tiến vẽ bằng bột màu, họa sỹ Đoàn Đức Hùng vẽ bằng mực nho…
Thay vào đó, thời hạn thời gian gần đây, tranh lụa đương đại Việt cũng tồn tại nhiều khởi sắc, với việc góp mặt của phần đông họa sỹ. Tiêu biểu vượt trội là họa sỹ Vũ Đình Tuấn ở TP. hà Nội và họa sỹ Bùi Tiến Tuấn ở TP.HCM Sài Gòn… với kỹ thuật vẽ phong phú, sắc tố đẹp mắt, nội dung táo bạo trên vật liệu lụa truyền thống lịch sử. Thế hệ trẻ đang dần lao vào và tạo ra dấu ấn ở vật liệu này. Hoàn toàn có thể thấy ở triển lãm “Chuyển dịch mong manh” gồm 30 tác phẩm tranh lụa thể hiện ngôn từ sáng tạo rực rỡ của rất nhiều sinh viên Trường ĐH Mỹ thuật Việt Nam ra mắt cuối thời gian tháng 4 vừa qua, tại Manzi Artwork House (quận Ba Đình)…
Kề bên khai thác vật liệu truyền thống lịch sử, nhiều nghệ sĩ trẻ lúc bấy giờ lại sử dụng yếu tố dân gian, truyền thống lịch sử trên vật liệu đương đại. Điển hình nổi bật như họa sỹ Nguyễn Xuân Lam đã xúc tiến vẽ, in, cắt các họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống và Đông Hồ để tạo thành những bức tranh, phù điêu có kích cỡ không giống nhau, rất tuyệt vời và văn minh. Tại trưng bày “Từ truyền thống tới truyền thống” ra mắt ở đình Nam Hương (quận Hoàn Kiếm) đầu năm mới 2021, nhóm họa sỹ trẻ gây chú ý quan tâm với nhiều tác phẩm đương đại, mang hơi thở truyền thống lịch sử từ tranh dân gian Hàng Trống…
Là tình nhân thẩm mỹ, chị Phạm Quỳnh Trang (phường Vĩnh Tuy, quận Hai Bà Trưng) cho thấy: “Tranh đương đại mang yếu tố truyền thống rất gần gũi, phù hợp với thị hiếu thưởng thức của công chúng hiện nay”.
Họa sỹ trẻ xúc tiến tác phẩm trên vật liệu lụa trong xưởng sáng tạo tranh tại TP. hà Nội. Ảnh: Thế Sơn
Kho tàng mở cho sáng tạo
Sự lao vào và thành công xuất sắc của rất nhiều nghệ sĩ mỹ thuật đương đại đã cho chúng ta biết, kho tàng truyền thống lịch sử phong phú và lợi ích, rộng mở cho nghệ sĩ sáng tạo. Họa sỹ Nguyễn Xuân Lam nói rằng, để tranh dân gian truyền thống lịch sử thân mật, tuyệt vời với công chúng lúc bấy giờ, cần tích hợp với kỹ thuật đồ họa tiên tiến và phát triển và phủ màu tươi mới. Đó cũng là phương pháp để nghệ sĩ thể hiện tình yêu dân tộc và rộng phủ đến những người dân trẻ.
Gắn bó gần 30 năm với thẩm mỹ sơn mài, họa sỹ Nguyễn Trường Linh, Trưởng khoa Mỹ thuật (Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam), Chủ nhiệm nhóm Họa sỹ sơn ta Việt Nam nhận định rằng, vật liệu truyền thống lịch sử, trong đó có tranh sơn mài vẽ bằng sơn ta là tiếng nói rực rỡ của mỹ thuật Việt Nam, có uy tín trên toàn cầu. Với sơn ta và kỹ thuật mài, họa sỹ rất có thể xúc tiến được tranh với nhiều trường phái hội họa và đề tài không giống nhau. Tuy vậy, vật liệu này hiện giờ đang bị lấn át bởi cách vẽ tranh bằng sơn công nghiệp, sơn pha chế và các vật liệu văn minh khác. Vì vậy, nhóm Họa sỹ sơn ta Việt Nam cùng các nghệ sĩ, nghệ nhân đang nỗ lực gìn giữ và tích cực tiếp thị mô hình này.
Họa sỹ Nguyễn Thế Sơn, giảng viên Trường ĐH Mỹ thuật Việt Nam nhận định, thế hệ trẻ là yếu tố trọng điểm, là cầu nối giữa truyền thống lịch sử và văn minh. Vì thế, muốn gìn giữ, phát huy những lợi ích truyền thống lịch sử trong mỹ thuật, cần tổ chức triển khai nhiều Dự Án BĐS, event ươm mầm cho những nghệ sĩ trẻ sáng tạo; đồng thời tiếp thị, trình làng tác phẩm mới để tạo khả năng cho công chúng tìm hiểu và trân trọng.
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Quản trị Hội Mỹ thuật Việt Nam cho thấy, yếu tố truyền thống lịch sử đang rất được nhiều thế hệ nghệ sĩ theo đuổi bằng tiếng nói đương đại, tạo ra sự phong phú cho nền mỹ thuật Việt Nam. Tuy vậy, các nghệ sĩ mới chỉ khai thác được một phần vốn quý dân tộc. Họ cần chắt lọc những tinh tuý truyền thống lịch sử với phía sáng tạo không giống nhau để tạo thành dòng chảy thẩm mỹ, vừa thích hợp thị hiếu công chúng, vừa đậm đà bản sắc dân tộc.
Hiện tại, Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Phượt đang triển khai Đề án xây dựng, tiếp thị thương hiệu vương quốc “Nghệ thuật sơn mài Việt Nam” tiến trình 2020-2030; đồng thời, Viện Văn hóa truyền thống, thẩm mỹ vương quốc Việt Nam triển khai Cuộc thi thiết lập Việt Nam năm 2021, với chủ đề “Đánh thức truyền thống”, thông qua đó khơi mạch và khuyến nghị các nghệ sĩ sáng tạo thẩm mỹ trên vật liệu truyền thống lịch sử.
An Nhi