Mồ côi từ nhỏ, chính nghề đan lát là “phao cứu sinh” của ông A Up, làng Kon Trang Lengthy Loi, thị trấn Đăk Hà, huyện Đăk Hà. Cũng thế cho nên, dù nhịp sống thay đổi, không mấy ai mặn mà với cây tre, sợi lạt, già A Up vẫn một mực giữ nghề.
Vắng bóng khách hàng phượt, làng Kon Trang Lengthy Loi, thị trấn Đăk Hà yên ắng hơn. Dẫu vậy, nhịp sống của người dân ở đây không mấy thay đổi.
Và nhiều người dân trong làng, từng ngày, già A Up chăm chỉ làm nông, đan lát; triển khai nghiêm các phương án phòng, chống dịch Covid-19.
Con dao nhỏ xíu, nhọn hoắt nhưng bén ngọt. Vót từng đường, bào nan rớt xuống đất, từng mành tre đều đẹp, đủ độ mỏng để đan lát. Có đủ mành tre, già A Up xếp rồi đan thoăn thoắt. Hơn 40 năm gắn bó với việc đan lát, già A Up rất có thể làm được nhiều thành phầm: nhà rông, gùi, đơm, nia, rổ, rá… “Bây giờ mình thành thạo rồi, chứ hồi đầu mới học cũng khó khăn lắm. Đan lát yêu cầu phải tỉ mỉ, cẩn thận và chịu khó. Ai không kiên trì, khó làm được và khó gắn bó với nghề đan lát được lâu” – già A Up nói rằng.
Không như những thanh niên khác trong làng có cha, ông phía dẫn cách đan lát, mồ côi phụ huynh từ nhỏ nên già A Up phải tự mày mò học nghề. “Lúc đó không biết lấy gì ăn, mình phải học các thanh niên trong làng cách đan lát để làm ra cái thúng, cái nia, cái gùi để đổi lấy gạo. Lúc đầu cũng khó khăn lắm, nhưng làm mãi thành quen”- già A Up nhớ lại.
Già A Up xem đan lát là nụ cười. Ảnh: HT
Lớn lên, vừa gắn bó với nghề đan lát, già A Up vừa tăng nhanh sản xuất nông nghiệp nên cuộc sống đời thường mái ấm gia đình trở nên ổn định, không bấp bênh. Già nói, chính cây tre, sợi lạt nuôi già lớn lên nên không bỏ nghề được.
Để sở hữu nguyên vật liệu đan lát, già A Up lội bộ 7-8km vào rừng kiếm tre, mây, nứa chờ lúc nông nhàn mang ra đan rổ, đan nia… Là người dày dặn kinh nghiệm lâu năm, nắm vững các kỹ thuật đan, nhưng già cũng mất 2-3 ngày mới rất có thể hoàn thiện một thành phầm; có thành phầm phải mất hơn hết tuần. Các thành phầm được già chọn tre đan tỉ mỉ, “thả hồn” và sức lực lao động vào nhiều nên bền, chắc và được nhiều người yêu chuộng. Tuy vậy, giá thành mỗi thành phầm chỉ từ vài chục nghìn đồng đến khoảng hơn 200 nghìn đồng (tùy loại) nên so với sức lực lao động ném ra, thu nhập không đáng kể.
Quen với trong thực tiễn đó nên già A Up không mấy bận tâm. Ngưng tay, già vui mừng kể, không chỉ là người trong làng, trong huyện mà cả những huyện khác cũng tìm về nhà già để tại vị thúng, nia, đơm cá. “Ngày trước, có khách du lịch, thi thoảng mình cũng bán được các sản phẩm làm sẵn. Bây giờ, ít khách du lịch, ai đặt thì mình làm. Bình quân mỗi tháng cũng kiếm được khoảng 1 triệu đồng, có thêm tiền mua mắm muối”- già A Up nói rằng.
Nhiều người lo sợ rồi mai đây nghề đan lát sẽ mai một, nhưng già A Up lại có một niềm tin mãnh liệt là nghề sẽ tiến hành bảo tồn. Bởi trải qua các vấn đề đại chúng, già biết các thành phầm hàng mộc thân thiện với môi trường tự nhiên, không ô nhiễm môi trường tự nhiên đang rất được khuyến nghị tăng trưởng ở nhiều nơi. Không chỉ có thế, gắn nghề thủ công truyền thống lâu đời với phượt tại làng đang là phía đi được chính quyền sở tại địa phương tâm điểm.
Vừa qua, chính già đã và đang truyền dạy cho nhiều người trung niên, thanh niên trong làng tăng trưởng nghề đan lát. “Họ tới hỏi, muốn học cách đan, mình sẵn sàng chỉ thôi. 2 con trai của mình cũng biết đan lát. Mình rất mong nghề này được truyền nối cho thế hệ mai sau” – già A Up mong muốn.
Để ý, tôi thấy những vật dụng thường ngày trong mái ấm gia đình già A Up như rổ, nia, gùi… đã hoen cũ vì gắn bó với mái ấm gia đình già vài chục năm tuổi. Cũ nhưng bền, hầu hết đều còn sử dụng rất tốt. Theo già, thi thoảng, có những cái hư đế, bong vành, già sửa lại và đem vào sử dụng thông thường. Già và dân làng thường sử dụng thủ công truyền thống lâu đời (gùi) khi lên rẫy, ít khi sử dụng các túi nilong, các thành phầm bằng nhựa sử dụng 1 lần nhưng gây tác hại môi trường tự nhiên.
Thời nay, nhiều nơi người dân đã sử dụng các thành phầm bằng mây, tre để “nói không với rác thải nhựa”. Trong thực tiễn, nếu có những chuỗi links, liên minh xã mây tre làm ra các thành phầm bằng tre tiện lợi, gọn, dễ sử dụng sẽ góp thêm phần tạo chuyển biến trong nhận thức của người tiêu dùng.
“Trước mắt, tôi vẫn giữ nghề đan lát vì đam mê và phục vụ khách du lịch sau khi hết dịch Covid-19. Nhưng nếu có chuỗi liên kết trong sản xuất, tôi sẽ tham gia sản xuất sản phẩm đan lát nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu trong khâu cung ứng sản phẩm” – già A Up nói.
Hoài Tiến