Trong văn hóa truyền thống của người dân vùng cao Bắc Kạn, nhất là người Tày, Nùng, rằm tháng 7 là dịp lễ tết rất trọng điểm trong năm. Nét xin xắn văn hóa truyền thống này vẫn được nhiều người dân giữ lại và gìn giữ.
Người Tày mang đồ lễ đi nhà ngoại dịp rằm tháng 7 (Ảnh sưu tầm)
Từ lâu, người dân vùng cao Bắc Kạn đã có ý niệm “Tết cả năm không bằng rằm tháng 7”. Vì vậy, ngay từ mùng 10, người dân ở những bản làng đã đi chợ phiên sắm gạo nếp, nhu yếu phẩm, sẵn sàng chuẩn bị vịt thịt, làm bánh, làm bún… để ăn Tết. Đến ngày 14, 15 âm lịch, người xem dừng hết mọi việc để ăn rằm. Những thiếu nữ đi lấy chồng về thăm cha mẹ, mái ấm gia đình, thể hiện lòng biết ơn công sinh thành, hiếu thuận khái niệm cha mẹ.
Người Tày, Nùng ý niệm rằng, những người dân phụ nữ sau thời điểm đi lấy chồng, xung quanh năm phải cùng chồng con lo toan việc làm ăn ở trong nhà chồng, phải quán xuyến hương khói thờ phụng ông, bà, tổ tiên nhà chồng. Chính vì vậy, ngày rằm tháng 7 là dịp người phụ nữ cùng chồng con mình về lại quê hương cha mẹ đẻ để tỏ lòng hiếu thuận. Việc này không những thể hiện sự báo hiếu cho cha mẹ đẻ của tớ mà còn phải là dịp để chàng rể thể hiện tấm lòng biết ơn cha mẹ vợ của tớ đã vất vả khó nhọc sinh thành và kiểm tra cho thiếu nữ mà mình lấy về làm vợ. Quà cho cha mẹ thường là một đôi vịt béo, một chục bánh rậm… Nhiều mái ấm gia đình còn dành riêng thời hạn làm bún thủ công, làm nhiều chủng loại bánh gai, bánh hoa chuối… Đây đều là những sản vật của núi rừng Bắc Kạn. Ngày Tết, cả mái ấm gia đình tụ họp bên mâm cơm ấm cúng thưởng thức những món ăn đặc sản của địa phương.
Bánh lá gai cũng là món ăn không thể thiếu dịp rằm tháng 7
Chị Hoàng Thị Thơm quê tại huyện Bạch Thông, hiện lập mái ấm gia đình Ba Bể cho thấy, do ở xa, việc làm lại bận xung quanh năm nên lâu lâu 2 vợ chồng mới có dịp được về quê vợ, nhưng dịp lễ rằm tháng 7 thì không thể không về. Năm nào thì cũng vậy, cứ ngày 14 âm lịch là chúng ta lại sẵn sàng chuẩn bị đồ đạc và vật dụng, đặc trưng là không thể thiếu một đôi vịt để chúng ta “Pây tái” nhà ngoại.
Tết rằm tháng 7 âm lịch là một dịp lễ truyền thống lịch sử lâu lăm của người Việt nói cộng đồng. Ngày lễ Vu Lan báo hiếu của Phật giáo đang trở thành ngày lễ mang đậm nét nhân văn, đền ơn đáp nghĩa khái niệm bậc sinh thành. Khái niệm người dân vùng cao Bắc Kạn, Tết rằm tháng 7 đặc trưng trọng điểm. Dù cách làm, phong tục mỗi nơi, mỗi dân tộc không giống nhau nhưng tấm lòng hiếu kính với cha mẹ, tổ tiên trong thời gian ngày rằm tháng 7 đều hàm chứa những lợi ích văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử tốt đẹp của dân tộc. Đó cũng là khả năng để thắt chặt tình cảm trong những người trong mái ấm gia đình, trong dòng tộc, họ hàng và tình đoàn kết giữa người xem với nhau. Nét văn hóa truyền thống rực rỡ, đậm tính nhân văn ấy cần phải gìn giữ, bảo tồn và tăng trưởng./.
Hương Lan