Xây dựng thành phầm du ngoạn học đường từ di tích tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Trọng trách nêu ra lúc bấy giờ là cần bảo tồn và phát huy lợi ích di tích, giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử yêu nước, niềm tự hào và tự tôn dân tộc và ý thức trách nhiệm khái niệm non sông. Khai thác lợi ích di tích trải qua du ngoạn với thành phầm du ngoạn học đường là giải pháp đáp ứng nhu cầu được yêu cầu trên.

Liên hoan đền Hùng. Ảnh: Dương TX Thanh Xuân

Lợi ích vượt trội của di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một di tích văn hóa truyền thống phi vật thể đặc biệt quan trọng không chỉ là bởi lợi ích, ý nghĩa mà còn vì mô hình, cấu trúc. Đấy là di tích thứ nhất thuộc mô hình tín ngưỡng được UNESCO ghi vào hạng mục Di tích Văn hóa truyền thống phi vật thể thay mặt đại diện của thế giới, cũng là di tích có nhiều lợi ích trọng điểm khái niệm người Việt và lịch sử vẻ vang dựng nước, giữ nước của người Việt.

Lợi ích lịch sử vẻ vang: Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương phản ánh tương đối nhiều chủng loại diện mạo văn hóa truyền thống và lịch sử vẻ vang của non sông ở thời kì sơ sử, đã được chứng tỏ từ huyền sử cho tới chính sử (khảo cổ học, liên ngành văn hóa truyền thống học). Đó là bức tranh cuộc sống thường ngày người Việt với nền văn minh lúa nước, lối sống định cư trong những xóm làng, phong tục và văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của dân tộc như đắp đê trị thủy, thờ cúng tổ tiên, cưới hỏi, trầu cau, bánh chưng bánh dầy…

Lợi ích văn hóa truyền thống tâm linh: Với hạt nhân cốt lõi là tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, mở rộng là việc tích hợp, đan quyện của nhiều tín ngưỡng dân gian như thờ thần núi, thờ thành hoàng, thờ nhân vật dân tộc, thờ danh nhân văn hóa truyền thống, thờ mẫu, thờ lúa, thờ trời… Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đang trở thành một di tích có vị thế đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa truyền thống tâm linh của dân tộc. Trong thời kì phong kiến, các vương triều không chỉ là đưa “các vua Hùng” từ huyền sử vào chính sử mà còn phải giao trách nhiệm cúng tế với nghi thức “quốc tế” (lễ tế cấp nhà nước) cho chính quyền sở tại địa phương Phú Thọ.

Lợi ích bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc: Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, phong tục, tập quán của dân cư văn hóa truyền thống lúa nước. Là một di tích văn hóa truyền thống phi vật thể, music hợp phần của di tích rất nhiều chủng loại, từ truyền thuyết, thần tích, thần phả, sắc phong, các hạ tầng triển khai tín ngưỡng phân bổ trong toàn tỉnh, trong toàn quốc, mạng lưới hệ thống nghi thức thờ cúng, liên hoan tiệc tùng, diễn xướng… Toàn bộ tổng thể tạo ra một chỉnh thể có mạng lưới hệ thống, lớp lang về một sáng tạo văn hóa truyền thống rất dị trải qua chiều dài lịch sử vẻ vang nhiều năm của người Việt gắn với nền văn hóa truyền thống lúa nước, gắn với những lợi ích, những khái niệm mang ý nghĩa bản sắc của dân tộc như “con Rồng, cháu Tiên”, “ơn tổ tiên, nghĩa đồng bào”, “uống nước nhớ nguồn”…

Lợi ích cố kết dân cư: Tín ngưỡng đã có hành trình từ “làng” lên “núi”, từ thờ nhiên thần tới nhân thần rồi trở thành hình mẫu cội nguồn – Quốc tổ trong triệu phú đình 54 dân tộc đồng đội, có ý nghĩa liên kết dân cư cả trong chiều dài thời hạn và chiều rộng khu vực. GS. Hà Văn Tấn đã nhận được định: “không ở đâu trên trái đất này, có một dân tộc tin rằng, có một mộ tổ chung, một ngôi đền tổ chung, để một ngày trong năm, hành hương về tưởng niệm”.

Lợi ích giáo dục: Xuyên thấu trong lịch sử vẻ vang, hình tượng các vua Hùng và những truyền thuyết đẹp về thời đại vua Hùng đã có một ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục tư tưởng, đạo lý cho những thế hệ người Việt. Việc Bác Hồ chọn đền Hùng là nơi gặp gỡ các đồng chí Đại đoàn quân tiên phong 308 ngày 19/9/1954 trước lúc về tiếp quản Thủ đô là một sự kiện có ý nghĩa giáo dục thâm thúy về truyền thống lịch sử, có tác dụng khuyến khích tinh thần yêu nước và tự hào dân tộc của toàn dân. Câu nói: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước” đang trở thành một đúc rút mang lợi ích giáo dục lớn.

Lợi ích tinh thần, tư tưởng: Việc triều Lê Sơ cho soạn Ngọc phả Hùng Vương (1472) với việc trân trọng, tôn vinh các hoạt động và sinh hoạt thờ tự các vua Hùng mang ý nghĩa tạo dựng một hạ tầng niềm tin có mạng lưới hệ thống về nguồn gốc của người Việt. Văn bản này có mức giá trị như một bản “quốc phả”, một bản “lý lịch” dân tộc hun đúc ý thức cội nguồn và niềm tự hào cho những người Việt, tạo ra sức mạnh đoàn kết dân tộc và ý thức tự lập tự cường vượt qua mọi biến cố lịch sử vẻ vang…

Bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc được phân bổ rộng rãi. Ảnh: Tạ Ngọc Xuân

Du ngoạn học đường gắn với di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Ở khía cạnh giáo dục, du ngoạn học đường là hoạt động và sinh hoạt ngoại khóa ngoài nhà trường dành riêng cho học viên nhằm giảm tải áp lực đè nén học tập. Những khái niệm tương cận hoặc hoàn toàn có thể thay thế là “study tour” hay “giáo dục trải nghiệm”. Tuy vậy, du ngoạn học đường rất cần phải hiểu là một hình thức học tập trải nghiệm hỗ trợ cho học tập trong trường trải qua tương tác trực tiếp tại hoàn cảnh trong thực tế. Theo một số nghiên cứu và phân tích mới gần đây, “trải nghiệm” hoàn toàn có thể được phân cấp ở ba mức độ: Lever một là tham quan (loại trải nghiệm mang ý nghĩa vui chơi và tùy hứng); Lever 2 là giờ học trong thực tế (trực quan cảm nhận trong thực tế và ghi lại, mô tả lại, viết cảm nghĩ về sau chuyến trong thực tế); Lever 3 là hoạt động và sinh hoạt trải nghiệm sáng tạo (yêu cầu cao về đáp ứng nhu cầu năng lượng tư duy, sáng tạo của học viên).

Trên địa phận nhà nước Văn Lang cổ – tỉnh Phú Thọ thời nay còn lưu giữ và ghi danh 345 hạ tầng triển khai Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Những ngôi đình, đền, miếu hiện còn di tích hoặc phế tích, những thần tích, thần phả, văn bia, di tích Hán Nôm tương quan cùng những cổ tục, sinh hoạt thờ cúng, triển khai tín ngưỡng, nghi lễ, liên hoan tiệc tùng, trò diễn, diễn xướng tương quan vô cùng phong phú, rực rỡ. Ngoài Khu di tích lịch sử lịch sử vẻ vang đền Hùng, một số trong những điểm tài nguyên đã mở màn được lựa chọn khai thác, xây dựng thành phầm du ngoạn như: làng Hùng Lô với sinh hoạt triển khai Tín ngưỡng và biểu diễn hát xoan (hình thức hát cửa đình tương quan ngặt nghèo đến Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương); đình làng Đào Xá, một trong những di tích thờ cúng Hùng Vương được xếp hạng Di tích cấp vương quốc thứ nhất; miếu Lãi Lèn – được xem như nhà hát thứ nhất của Việt Nam; làng Minh Nông với Liên hoan vua Hùng dạy dân cấy lúa; dự án Bất Động Sản phục dựng đền thờ Lang Liêu – “ông tổ nghề ẩm thực” của Việt Nam… Đấy là nguồn lực có sẵn dồi dào cho việc nghiên cứu và phân tích, lựa chọn, thiết lập các thành phầm du ngoạn mê hoặc.

Lúc bấy giờ, ở Phú Thọ có 11/26 doanh nghiệp Marketing Thương mại lữ hành trong nước có thành phầm du ngoạn học đường, music hầu hết mới tạm dừng ở Lever 1 với những chuyến du ngoạn dã ngoại, điểm đến lựa chọn là di tích văn hóa truyền thống, lịch sử vẻ vang, bảo tàng, thư viện, khu du ngoạn sinh vật – vui chơi vui chơi, trang trại giáo dục… với hoạt động và sinh hoạt tham quan, nghe thuyết minh, tham gia các hoạt động và sinh hoạt hoạt náo, trải nghiệm giản dị, tự nguyện. Các điểm đến lựa chọn còn tránh về số lượng, hoàn toàn có thể kể những điểm tương quan đến di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương như đền Hùng, đình Hùng Lô, miếu Lãi Lèn, bảo tàng Hùng Vương…

Hát xoan liên kết dân cư. Ảnh: Phạm Chính Trung

Nâng lên unique thành phầm du ngoạn học đường gắn với di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Về nội dung giáo dục di tích, cần nghiên cứu và phân tích, xây dựng những event du ngoạn nâng lên tính trải nghiệm từ ý nghĩa, lợi ích của di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Rất có thể sử dụng những hình tượng trong truyền thuyết như hoàng tử Lang Liêu, công chúa Tiên Dung, Ngọc Hoa…; sử dụng các tích truyện cổ, phong tục cổ, hình mẫu văn hóa truyền thống rất dị như voi chín ngà, gà chín cựa, bánh chưngbánh giầy, hạt lúa thần, bọc trăm trứng, dải lụa đào của mẹ Âu Cơ… làm chủ đề, ý tưởng sáng tạo cho những người học.

Rất có thể thiết lập nhiều hoạt động và sinh hoạt trải nghiệm sáng tạo nhiều chủng loại, thu hút người học như: tham gia các nghi thức triển khai tín ngưỡng tại những đình, đền, miếu thờ cúng Hùng Vương, các liên hoan tiệc tùng, sự kiện gắn với di tích, các vui chơi, trò diễn dân gian; vẽ tranh và sáng tạo trên gốm theo một số thiết lập từ mạng lưới hệ thống hình mẫu văn hóa truyền thống thời Hùng Vương (Đào Xá, Thanh Thủy); triển khai sinh hoạt nông nghiệp truyền thống lịch sử (cấy/thu hoạch lúa, tát cá, làm cỏ…). Trong số đó cần ưu tiên lựa chọn các điểm đến lựa chọn có tích hợp nhiều hợp phần di tích như làng cổ Hùng Lô như: tham quan kiến trúc đình cổ, nhà cổ, triển khai tín ngưỡng, thưởng thức hát xoan, gói bánh chưng truyền thống lịch sử, sinh hoạt dân gian (chợ quê, vui chơi dân gian)… Việc xây dựng event du ngoạn học đường tại những điểm đến lựa chọn nên phải có những nghiên cứu và phân tích, lựa chọn tráng lệ và trang nghiêm, sát thực và thuyết phục khái niệm từng hợp phần và lợi ích rõ ràng và cụ thể của di tích.

Theo thống kê, toàn quốc có tầm khoảng trên 1.410 hạ tầng triển khai Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Mỗi năm, vào dịp giỗ Tổ Hùng Vương và Liên hoan đền Hùng, hầu khắp các địa phương đều phải có các sinh hoạt, sự kiện tri ân công đức tổ tiên cộng đồng của dân tộc. Theo đề án tổ chức triển khai giỗ tổ Hùng Vương hằng năm, mỗi tỉnh, thành phố Hồ Chí Minh trực thuộc Trung ương có sự liên kết trong việc “góp giỗ” với tỉnh Phú Thọ. Vấn đề này thể hiện tính không giống nhau, sự rất dị riêng có của di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Việc xây dựng các thành phầm mang nội dung giáo dục về di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ hoàn toàn có thể là tiền đề liên kết với thành phầm du ngoạn học đường ở những địa phương trong toàn quốc cũng tương tự dân cư người Việt trên khắp trái đất. Nội dung của thành phầm này hoàn toàn có thể được thiết lập với hai thành tố cơ bản: một là, điểm đến lựa chọn di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương (hơn 200 di tích thờ cúng Hùng Vương trên địa phận tỉnh Phú Thọ; hàng nghìn hạ tầng triển khai tín ngưỡng khắp toàn quốc); hai là, nội dung trải nghiệm lựa chọn trong mạng lưới hệ thống những kết quả nghiên cứu và phân tích về thời kì Hùng Vương, những thành tựu văn hóa truyền thống đặc trưng của thời kì dựng nước nói cộng đồng và các hợp phần của di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương nói riêng như đã phân tích ở trên.

Giáo dục đào tạo di tích trong nhà trường hay du ngoạn học đường không chỉ là là một giải pháp cho giáo dục truyền thống lịch sử và huấn luyện và giảng dạy nhân sự Việt Nam mà còn phải là phương cách hữu hiệu đáp ứng nhu cầu đa tiềm năng kinh tế tài chính – văn hóa truyền thống – xã hội trong hoàn cảnh lúc bấy giờ. Du ngoạn học đường khai thác các lợi ích di tích Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương hoàn toàn có thể là một thành phầm du ngoạn mang ý nghĩa đặc trưng của vùng đất Tổ và cũng tiếp tục là một mẫu hình thành phầm giáo dục di tích thích hợp với chủ trương giáo dục hướng tới/trải qua trải nghiệm cho học viên lúc bấy giờ của ngành Giáo dục đào tạo.

Tài liệu xem thêm:

1. Nguyễn Chí Bền, Điểm lưu ý của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ, Tạp chí Di tích văn hóa truyền thống, Số 2 (35) – 2011)

2. Phan Huy Lê (2015), Di tích văn hoá Việt Nam dưới tầm nhìn lịch sử vẻ vang, NXB ĐH Vương quốc Hà Thành, tr.85

3. Số liệu thống kê của Sở Văn hoá, Thể thao và Du ngoạn Phú Thọ năm 2005 và 2018

Nguyễn Thị Huyền

(Nguồn: Tạp chí Du ngoạn tháng 7/2021)