Đồng bào Nùng tại huyện Đồng Hỷ sinh sống đa phần tại những xã: Văn Hán, Tân Lengthy, Hòa Bình. Ngoài Nghi lễ Hét Khoăn, đồng bào Nùng còn bảo tồn được Nghi lễ cấp sắc; với người Nùng ở đây, chỉ mất những người dân làm nghề thày cúng mới được cấp sắc, trước lúc được cấp sắc, người được cấp sắc phải đáp ứng thật nhiều yêu cầu, nhiều yêu cầu không giống nhau, phải có đạo đức tốt, lối sống thanh khiết, từ tốn, sống hòa nhã với quý khách. Lễ cấp sắc thường có 3 cấp không giống nhau, từ thấp lên rất cao, cấp một là thấp cấp nhất, cấp 3 là cấp tốt nhất.
Một buổi lễ cấp sắc cho những người trưởng thành của người Nùng. Ảnh minh họa (nguồn Ban Dân tộc tỉnh Thái Nguyên).
Trong lễ cấp sắc, thành phần trọng điểm nhất là thành phần Tào, thường thì có 4 thày, trong đó có 2 thày là một thày Bố – Trừ Cai và thày mẹ – Xìn Tồ, tiết mục trọng điểm nhất trong lễ cấp sắc là lễ xin con hương, nghi lễ này thường mở màn vào khung giờ Sửu, lúc nửa đêm.
Thày bố làm trọng trách đứng giữa cắt tấm vải trắng ấy, việc làm đó thể hiện sự vất vả và khó nhọc như người mẹ sinh ra con, tấm vải trắng được cắt dần trong tiếng chiêng trống và sự quan sát ủng hộ của những người thân trong gia đình và làng xóm đến xem.
Khi tấm vải được cắt đứt, thày mẹ và con hương nằm xuống sàn, thày Bố lấy chăn phủ lên trên người con hương như một động tác tiếp nhận và che chở cho đứa con mới được sinh ra, tiếp sau đó các thày đi xung quang con hương đọc lời cúng ma cho con hương, một mâm bánh trôi được mang về, thày Mẹ gắp bánh trôi cho đứa con vừa mới được sinh ra. Thày Bố, thày Mẹ và một thày phụ cho thày Bố đứng ra chải đầu, cắt tóc cho con hương, tiếp sau đó 3 thày lấy kim châm vào đầu con hương như để dặn dò, dạy bảo cho con hương thông suốt mọi việc.
Lễ cấp sắc thực ra là một cuộc đại diễn xướng bởi vì nó tập trung chuyên sâu tương đối nhiều hình thức thẩm mỹ biểu diễn như hát, khí cụ, sân khấu nhập đồng, trò diễn; sự phối hợp thuần thục các yếu tố trên đã tạo thành sức thú vị của Lễ cấp sắc của người Nùng nói công cộng và tại huyện Đồng Hỷ nói riêng./.
TNĐT (b/s)