Làng cổ Đông Sơn, nằm cạnh bờ sông Mã, thuộc phường Hàm Rồng, TP. Hồ Chí Minh Thanh Hóa (tỉnh Thanh Hóa), là một trong những ngôi làng cổ đẹp tuyệt vời nhất Việt Nam. Về thăm ở đây, không những hòa tâm hồn trong một không khí yên bình, khách hàng du ngoạn còn được tìm hiểu các lợi ích về văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc, kiến trúc, khảo cổ khác biệt và tuyệt vời.
Làng cổ Đông Sơn, nằm cạnh bờ sông Mã.
Làng cổ Đông Sơn nằm cạnh bờ nam sông Mã, nơi tiếp giáp của hai dòng sông Chu, sông Mã và gần cầu Hàm Rồng lịch sử dân tộc. Khoảng giữa trong thời hạn 20 của thế kỷ trước, làng đã nổi tiếng với di chỉ khảo cổ của nền văn hóa truyền thống Đông Sơn có niên đại hơn 2.500 năm lần đầu được phát hiện ra tại đây.
Cụ ông Lê Châu, 90 tuổi ở làng cho thấy thêm, năm 1924, người nông dân Nguyễn Văn Lắm ở làng khi đi bắt cá ở bờ sông Mã đã tìm thấy trống đồng cổ. Tiếp sau đó, người Pháp cho khai thác làng cổ Đông Sơn và tìm ra thật nhiều cổ vật có mức giá trị khác. Năm 1934, nhà phân tích người Áo R.Heine Geldern (R. Hên-Gien-đơn) đã ý kiến đề nghị công nhận nền “văn minh Đông Sơn” là nền văn minh tiêu biểu vượt trội của Việt Nam thời kỳ đầu dựng nước và đến nay, tên làng Đông Sơn đang trở thành tên thường gọi cho một nền văn hóa truyền thống khảo cổ học nổi tiếng toàn cầu – Văn hóa truyền thống Đông Sơn.
Lân cận lợi ích về khảo cổ, làng còn mang đậm dấu ấn kiến trúc vùng quê Việt Nam với kết cấu xóm làng, kiến trúc nhà cửa sẽ là điển hình nổi bật. Đường vào làng chạy dọc trung tâm, được lót gạch hoặc đá uốn lượn theo sườn núi, thuận tiện cho việc liên kết với những cụm dân sinh sống ở hai bên và rất tiện cho việc lưu thông.
Theo ông Lương Quang Trung, làng có bốn ngõ xóm với tên thường gọi đại điện cho tính cách và phẩm chất của người dân nơi đấy là: Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng. Tuy vậy, trong thực tiễn là ngay lúc này chỉ từ ngõ Nhân và ngõ Trí là cổng ngõ vẫn giữ được nét kiến trúc xưa dù rất nhiều đã có sự tu bổ. Ngay đầu ngõ Dũng có một ngôi nhà mang đậm nét kiến trúc của làng quê Việt với hàng rào bằng đá điêu khắc và cánh cổng gỗ đã bạc mầu theo thời hạn. Trong làng có không ít ngôi nhà cũ với tường rào bao trùm rêu phong.
Làng cổ Đông Sơn có diện tích quy hoạnh khoảng gần 4 km2, gồm 330 hộ gia đình sống đa số bằng nghề nông. Cũng nhờ vậy mà một vài ngôi nhà cổ thuần nông của làng vẫn tồn tại giữ được đến ngay lúc này.
Đáng lưu ý là ngôi nhà gỗ của cụ Lương Trọng Duệ tuổi đời 200 năm có kiến trúc điển hình nổi bật của thế kỷ 19. Vì ý thức giá tốt trị của ngôi nhà vì thế ông Lương Thế Tập, con cụ Lương Trọng Duệ và cũng là người được giao kiểm tra ngôi nhà đang không ngừng tu bổ, tôn tạo, giữ gìn. Không chỉ có vậy, ông cũng tạo dựng các khu vực trưng bày những sưu tập vật phẩm trang trí, công cụ lao động sản xuất đậm màu làng quê xứ Thanh.
Theo dòng thời hạn hoàn toàn có thể thấy lịch sử dân tộc của làng cổ Đông Sơn nối sát với những thăng trầm của lịch sử dân tộc vùng đất xứ Thanh. Những chứng cứ từ lòng đất làng cổ Đông Sơn như các bộ nông cụ, vũ khí, đồ gốm, đồ trang sức quý rực rỡ… đã ghi dấu các thời kỳ, triều đại trong lịch sử dân tộc dân tộc, là minh chứng sự tạo ra, tăng trưởng thường xuyên và sức sáng tạo của người Việt trên vùng đất Thanh Hóa.
Làng cổ Đông Sơn có đền thờ Đệ nhị Thần hoàng Trịnh Thế Lợi là Cẩm Hoa thị vệ đời Lê, người dân có công lập nên làng Đông Sơn và được dân suy tôn, chôn cất tại gò tốt nhất trong làng. Phía cuối làng là ngôi chùa Phạm Thông xưa kia có tượng Phật Thích Ca bằng đồng nguyên khối đen và động Tiên Sơn rất rộng và thoáng. Giếng cổ hơn 2.000 năm tuổi ở làng cũng là xung quanh vị trí mê hoặc thu hút khác nước ngoài lúc tới tham quan. Công cộng vòng quanh làng là một quần thể văn hóa truyền thống và danh thắng như: đền Cả, miếu Nhị, chùa Phạm Thông, động Tiên Sơn, giếng cổ. Trong số đó, đền thờ Đức thánh cả Lê Uy và Trần Khát Chân đã được xếp hạng di tích lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống vương quốc.
Với điểm lưu ý khác biệt của một làng cổ nằm ở trong thâm tâm TP. Hồ Chí Minh Thanh Hóa, Đông Sơn đã và đang trở thành điểm đến chọn lựa trở nên thu hút đông khác nước ngoài./.
Bài và ảnh: Mạnh Hào