Giữ lửa nghề truyền thống lâu đời trong đại dịch

Thế tuy vậy với đồng bào các dân tộc ở Đồng Nai thì đây là quãng thời hạn “lý tưởng” để bà con giữ lại nghề truyền thống lâu đời và phía dẫn thanh niên yêu thích, học nghề cha ông truyền lại… 

Nỗ lực giữ gìn nghề truyền thống lâu đời

Đồng Nai là tỉnh có 37 dân tộc bằng hữu cùng sinh sống với dân số trên 3 triệu người, trong đó dân số đồng bào dân tộc thiểu số là 189.098 người, chiếm 6,1% dân số toàn tỉnh. Đồng bào các dân tộc thiểu số như: Chơ Ro, Mạ, S’tiêng, Chăm, Tày, Nùng… sống rải rác, xen kẽ trên địa phận các huyện, TP.HCM và hầu hết sống tập trung chuyên sâu đông ở vùng sâu, vùng xa.

Vợ chồng già Điểu Thanh đan gùi trong những ngày giãn cách xã hội. Ảnh: Minh Cầm

Gần hai tháng nay, khi dịch Covid-19 bùng phát mạnh tại huyện Định Quán (Đồng Nai), già Điểu Thanh (dân tộc Chơ Ro) ở ấp Suối Dzui, xã Túc Trưng, huyện Định Quán, không thể lên rẫy thường xuyên như những ngày thường mà hầu hết ở trong nhà, tiến hành nghiêm quy định phòng, chống dịch. Trong ngôi nhà cấp 4 nhỏ, già Điểu Thanh cùng vợ là bà Điểu Thị Gánh đang mải miết chuốt từng “sợi lùng”, đan những chiếc gùi vẫn đang còn dang dở.

Già Điểu Thanh cho hay, từ mấy chục năm về trước, mái ấm gia đình già đã làm nghề đan gùi, xuất phát điểm từ đời cha ông, rồi giờ tới già. Lên 14 tuổi, già được phụ huynh dạy cách đan lát, chỉ một năm sau đã biết đan những vật dụng sinh hoạt trong mái ấm gia đình, trong đó có chiếc gùi đi rẫy. Trong năm này, già tròn 77 tuổi đời, tuổi nghề cũng Từ đó “ngót nghét” hơn 60 năm. Ngoài đan gùi, già Điểu Thanh còn đan đó, rổ, nia… phục vụ nghề nông.

“Nghề đan gùi của người Chơ Ro ở huyện Định Quán “thời hoàng kim” nhà nhà đều làm. Riêng vợ chồng già mỗi tháng đan được 1-2 chiếc gùi, giá cả tùy vào từng thành phầm, kích cỡ… Trong mùa dịch này, vợ chồng già ở trong nhà đan gùi nhiều hơn nữa, không phải có khách hàng đặt ở mà đan nhiều chỉ là để khỏi quên nghề”, già Điểu Thanh nói rằng.

Theo lời kể của Phó quản trị HĐND xã Túc Trưng Điểu Hoàng, hiện tại huyện Định Quán chỉ với mình già Điểu Thanh là làm nghề đan gùi. Tuy vậy mái ấm gia đình già Điểu Thanh có 9 người con nhưng không tồn tại ai theo học và giữ nghề đan gùi của cha. Các con của già hầu hết theo nghề nông và đi làm việc công nhân, không thể mặn mà với nghề truyền thống lâu đời. Các thành phầm của già Điểu Thanh đan lát phần lớn được sử dụng cho sinh hoạt bảo tồn và phát huy lợi ích văn hóa truyền thống của địa phương.

Còn tại huyện Tân Phú, đồng bào Mạ ở đây cũng luôn tồn tại nghề truyền thống lâu đời dệt thổ cẩm. Tận dụng tối đa những ngày giãn cách xã hội, nhiều nghệ nhân địa phương đã tranh thủ thời hạn nhàn rỗi, phía dẫn trẻ nhỏ học nghề của dân tộc. Sẽ giúp đỡ nhiều người biết hơn về văn hóa truyền thống, nghề truyền thống lâu đời của đồng bào Mạ, S’tiêng ở xã Tà Lài, huyện Tân Phú, chị Ka Tuyền (phía dẫn viên phượt Vườn Vương quốc Cát Tiên) đã lập trang Fanpage Thổ cẩm Tà Lài. Trên trang Fanpage này chị tích cực chụp hình và ra mắt các thành phầm: Gùi, váy áo, túi xách, giày dép… của đồng bào đến quần chúng.

Chị Ka Tuyền cho thấy thêm: “Hiện nay, tôi có đơn hàng (11 chiếc gùi) của khách các tỉnh phía Bắc và TP Hồ Chí Minh đặt. Tôi và bà con ở địa phương đã hoàn thiện các mẫu mã khách đặt. Tuy nhiên, phải chờ khi dịch bệnh được kiểm soát, tôi mới có thể gửi cho khách. Tôi hy vọng, từ các sản phẩm được bán và giới thiệu qua các kênh thông tin, sẽ có nhiều hơn các đơn hàng, giúp bà con quê tôi có thêm thu nhập và công việc ổn định, cải thiện đời sống”.

Kỳ vọng khôi phục nghề truyền thống lâu đời

Theo chị Ka Điều, Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ ấp 4, xã Tà Lài, huyện Tân Phú, không chỉ có trong mùa dịch Covid-19 mà vài năm trở lại đây các thiếu nữ trong ấp vừa dệt vừa nỗ lực truyền dạy nghề đan lát, dệt vải cho phụ nữ, con dâu. Tuy vậy, không phải ai cũng thích học và có niềm đam mê với nghề, nhất là trong thời đại cái gì cũng luôn tồn tại sẵn, các thành phầm thổ cẩm được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến tân tiến thì việc gìn giữ và tăng trưởng nghề cũng gặp thật nhiều khó khăn vất vả.

Chị Ka Tuyền học dệt vải thổ cẩm của đồng bào Mạ. Ảnh: Quốc Hưng

“Hơn 20 năm làm Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ ấp 4, tôi không nhớ bao nhiêu lần đi tuyên truyền, vận động chị em phụ nữ trong ấp nối tiếp nghề truyền thống của dân tộc mình. Nghề truyền thống của đồng bào Mạ, S’tiêng ở Tà Lài mang lại thu nhập không cao nhưng tôi vẫn luôn hy vọng một ngày không xa, nó sẽ khởi sắc. Tôi luôn chia sẻ kinh nghiệm và tạo điều kiện thuận lợi khi có đơn hàng giúp các gia đình trong ấp vừa có thêm thu nhập vừa gìn giữ vốn quý của dân tộc mình”- bà Ka Điều nói rằng.

Nhằm khôi phục nghề truyền thống lâu đời, tại ấp Tân Lập, xã Phú Túc, huyện Định Quán, đồng bào Mường đã xây dựng tổng hợp tác nấu rượu cần mang thương hiệu Rượu cần Tân Lập với mong muốn làng nghề sẽ ngày càng trở nên được nổi tiếng. Tổ trưởng tổng hợp tác Rượu cần Tân Lập Quách Thị Hồng Nguyệt cho hay, lúc bấy giờ tổ có 16 thành viên. Trong mùa dịch này sinh hoạt sản xuất rượu cần của tổ đang tạm ngừng do các đơn hàng ít và việc vận chuyển khó khăn vất vả.

Tuy vậy gặp khó khăn vất vả tune bà Nguyệt cũng không giấu nụ cười mà khoe rằng, trước lúc dịch bùng phát rượu cần do tổng hợp tác sản xuất luôn luôn được thực khách hàng yêu chuộng, rượu làm ra tới đâu đều được tiêu thụ hết tới đó, nhất là các dịp lễ, Tết. Bà Nguyệt kỳ vọng và ước muốn sau đại dịch này, chính quyền trực thuộc địa phương sẽ tiếp tục tương hỗ, ra mắt khách hàng phượt đến với làng văn hóa truyền thống Mường Tân Lập để làng nghề nấu rượu truyền thống lâu đời của đồng bào tăng trưởng hơn.

Có thời hạn phân tích sâu văn hóa truyền thống các dân tộc, Ths Phan Đình Dũng, giảng viên Trường ĐH Văn hóa truyền thống TP Sài Gòn cho thấy thêm, các thành phầm truyền thống lâu đời của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa phận tỉnh Đồng Nai lúc bấy giờ đã và đang rất được nhiều cấp được chính quyền trực thuộc tâm điểm. Nhiều địa phương đã xác lập đó là những nghề mà thành phầm mang lại có ý nghĩa trọng điểm trong sách lược tăng trưởng phượt. Việc khôi phục các nghề không chỉ có mang lại lợi ích tài chính cho bà con mà trọng điểm còn là một lưu giữ được văn hóa truyền thống, truyền thống lâu đời trong quần chúng.

Minh Cầm