Với việc vào cuộc đầy tinh thần trách nhiệm cao của cả mạng lưới hệ thống chính trị ở xã Lìa, huyện Phía Hóa cùng với sự tham gia tích cực, đầy ý tưởng của rất nhiều nghệ nhân, công tác bảo tồn, giữ gìn và phát huy văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử đồng bào dân tộc Pa Kô đã được tiến hành hiệu suất cao. Những nhạc cụ dân tộc, làn điệu âm nhạc truyền thống lịch sử, nghề truyền thống lịch sử… đã được giữ gìn và lưu truyền từ đời này sang đời khác, góp thêm phần nâng lên đời sống tinh thần cho những người dân và tiếp thị, ra mắt nét xin xắn văn hóa truyền thống nhiều năm đến nhiều vùng miền trong, ngoài tỉnh và quốc tế.
Nghệ nhân Hồ Văn In truyền dạy cách thổi khèn bè cho con cháu – Ảnh: M.Đ
Xã Lìa được xây dựng mới trên hạ tầng sáp nhập hai xã cũ là A Túc và A Xing. Trước đó, xã A Túc và A Xing đều phải sở hữu nền văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử được giữ gìn và phát huy. Đến khi sáp nhập thành xã Lìa thì nền văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử đó càng trở thành đa dạng và phong phú, phong phú, làm cho đời sống tinh thần người dân ngày càng trở nên được nâng lên. Bí thư Đảng ủy xã Lìa Hồ A Dược cho hay, thời hạn qua, xã Lìa đã có nhiều kế hoạch, giải pháp triển khai tiến hành trào lưu “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với giữ gìn, phát huy truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc Pa Kô; động viên, khuyến nghị những tầng lớp nhân dân, nhất là các nghệ nhân gặp mặt, giao lưu, xây dựng kế hoạch, giải pháp bảo tồn nét xin xắn truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống trong toàn xã; phát huy tài năng, ý tưởng của rất nhiều nghệ nhân trong việc giữ gìn các nhạc cụ truyền thống lịch sử, làn điệu âm nhạc dân tộc, các tiệc tùng, lễ hội truyền thống lịch sử, các nghề truyền thống lịch sử… còn mãi trong dòng chảy thời hạn và truyền lại cho thế hệ thời điểm ngày hôm nay và tương lai bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc.
Chính từ việc tiến hành giữ gìn, phát huy truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống dân tộc gắn với tiến hành trào lưu “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã nâng lên đời sống văn hóa truyền thống tinh thần cho Nhân dân. Toàn xã có 915/1.120 hộ mái ấm gia đình giành danh hiệu mái ấm gia đình văn hóa truyền thống và 4/4 đơn vị chức năng trường học giành danh hiệu đơn vị chức năng văn hóa truyền thống. Lúc này, ở xã Lìa có tầm khoảng 40 nghệ nhân, trong đó: Nghệ nhân về nhạc cụ, làn điệu âm nhạc truyền thống lịch sử khoảng 10 người; nghệ nhân đan lát khoảng 20 người; nghệ nhân dệt thổ cẩm khoảng 10 người. Toàn bộ tổng thể nghệ nhân và những người dân già làng, trưởng bản, người uy tín trong dân cư đều tham gia tích cực, góp sức vào bảo tồn, phát huy nền văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử và tiếp thị, ra mắt đến với toàn quốc và quốc tế trải qua việc liên minh tiến hành một trong những Dự Án BĐS quốc tế ở xã Lìa.
Đến thôn Kỳ Tăng, công ty chúng tôi được nhiều người kể về tình yêu, niềm đam mê và sự hiểu biết sâu rộng nhạc cụ, làn điệu dân tộc… của rất nhiều nghệ nhân Hồ Văn Chơn (sinh vào năm 1934), Hồ Cu Chảnh (sinh vào năm 1937). Đến nhà ông Hồ Văn Chơn, công ty chúng tôi được nghe âm nhạc từ tiếng khèn bè, giọng hát làm mê lòng người. Cả hai ông đón nhận công ty chúng tôi bằng nụ cười ấm cúng, thân thiện và hiếu khách hàng. Từ nhỏ hai bạn bè nghệ nhân Hồ Văn Chơn và Hồ Cu Chảnh rất yêu thích khèn bè, tù và, cồng chiêng, đánh trống…; hát được nhiều làn điệu như: Cà lơi, cha chấp, oát, xiêng, xa nớt… và múa truyền thống lịch sử. Với việc yêu thích, ham học hỏi và sẵn vốn có năng khiếu sở trường nên hai ông đã nhanh gọn lĩnh hội không hề thiếu tinh tuý bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, đồng thời thêm nhiều sáng tạo mới để mang về những nét mới, rất dị trong biểu diễn. Nghệ nhân Hồ Văn Chơn nói rằng: “Giờ đây, bước vào cái tuổi xưa nay hiếm, nhưng khi trực tiếp thổi khèn bè, tù và, đánh cồng chiêng… và hát những làn điệu dân ca truyền thống, chúng tôi cảm thấy trẻ lại như tuổi đôi mươi, luôn lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống hơn. Những năm qua, chúng tôi đã đầu tư nhiều tiền bạc, công sức để sưu tầm, bảo tồn, giữ gìn hơn 10 loại nhạc cụ truyền thống và giữ gìn cẩn thận như báu vật trong nhà. Với chúng tôi, những thứ này rất giá trị, như “linh hồn” của bản làng”.
Dù cuộc sống đời thường hiện tại còn vất vả nhưng ông Hồ Văn Chơn vẫn nhất quyết không bán những nhạc cụ truyền thống lịch sử như tù và, cồng chiêng… khi nhiều người trả giá quá cao. Ông cho thấy thêm, ông có cái tù và rất quý hiếm được làm bằng sừng trâu. Một lần ông sang tận một bản ở nước quý vị Lào dự lễ đâm trâu, các già làng, trưởng bản ở đó quý trọng đã tặng cho ông 1 cái rừng trâu rất to, đẹp được lấy từ tiệc tùng, lễ hội đâm trâu. Chỉ trong vòng 1 tháng, từ một chiếc sừng trâu thuần tuý nhưng qua bày tay, khối óc và sự cảm thụ âm nhạc tuyệt vời, ông Hồ Văn Chơn đã tạo sự một chiếc tù và rất dị. Nhiều người tìm mua nhưng ông không bán. Ông bảo, hàng trăm năm qua, ông gìn giữ cảnh giác và chỉ đem ra thổi vào những dịp quan trọng đặc biệt. Bởi, theo tục lệ từ xa xưa cho tới nay, muốn thổi tù và phải làm lễ khấn vái báo với thần linh, tổ tiên mới được thổi.
Không chỉ là sẽ là “kho” tư liệu văn hóa truyền thống sống của bản làng trong sử dụng thuần thục các nhạc cụ, làn điệu dân ca, nghệ nhân Hồ Văn Chơn còn là một người nổi bật ở Quảng Trị lúc này còn sống hoàn toàn có thể làm được nhiều loại nhạc cụ truyền thống lịch sử, trong đó, tuyệt vời nhất là làm khèn bè của đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Kô. Ông nói rằng, để làm được những chiếc khèn bè có quality, bản thân ông phải đi vào rừng sâu, thậm chí là sang nước quý vị Lào để tìm tòi nguyên vật tư, rồi về góp vốn đầu tư sức lực để làm ra thành phầm nhạc cụ tốt nhất. Nhiều người dân ở vùng miền núi Quảng Trị, tỉnh Thừa Thiên-Huế và một trong những bản làng ở nước quý vị Lào đến tìm ông để tại vị hàng làm thành phầm và thay thế sửa chữa thành phầm khèn bè bị hư hỏng. Những lúc đó, ông vui vẻ nhận lời, bởi từ việc làm này, tiếng khèn dân tộc sẽ tiến hành ngân vang mãi, đem về nhiều thú vui cho quý khách trên các vùng rẻo cao.
Một trong những việc làm tuyệt vời của rất nhiều nghệ nhân ở xã Lìa đó là dành riêng trọn ý tưởng để truyền lại “linh hồn” của bản làng cho thế hệ thời điểm ngày hôm nay. Họ đã phối phù hợp với chính quyền sở tại địa phương xây dựng 2 câu lạc bộ (CLB) cồng chiêng với mức 50 thành viên; tổ chức triển khai sinh hoạt thường xuyên nhằm giữ gìn và tiếp thị nét xin xắn truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống dân tộc. Các CLB cồng chiêng chỉ biểu diễn khi tiệc tùng, lễ hội đâm trâu hoặc xã, huyện, tỉnh tổ chức triển khai hội thi các truyền thống lịch sử dân tộc thiểu số. Các CLB cồng chiêng này thường xuyên tham gia hội thi ở trong huyện, tỉnh và phòng miền Trung – Tây Nguyên đạt nhiều kết quả cao. Trọng trách trọng điểm được những CLB tâm điểm là tổ chức triển khai các hoạt động và sinh hoạt truyền dạy văn hóa truyền thống dân tộc, sử dụng cồng chiêng, hát dân ca… cho những người dân, nhất là thanh niên trong bản làng. Rõ ràng và cụ thể, nghệ nhân Hồ Cu Chảnh, nghệ nhân Côn Giới trực tiếp dạy các làn điệu dân ca; nghệ nhân Ăm Khăm, nghệ nhân Côn Khia… trực tiếp dạy sử dụng nhạc cụ.
Nghệ nhân Hồ Văn In (sinh vào năm 1954) thôn Kỳ Nơi cho hay: “Niềm vui của những nghệ nhân chúng tôi là truyền dạy lại cho người dân bản làng biết sử dụng, giữ gìn các nhạc cụ, làn điệu âm nhạc dân tộc. Lớp trẻ hôm nay đã lĩnh hội đầy đủ và sử dụng tốt các nhạc cụ, làn điệu dân ca từ các nghệ nhân truyền lại. Đây là điều đáng mừng, bởi thế hệ sau sẽ tiếp nối truyền thống, làm cho nền văn hóa đặc trưng của người Pa Kô vang xa”./.
Hoài Nhung